Türküler oldukları yörenin tarihini/hikayesini anlatır. Bazen neşeli bazen hüzünlü sözleri ve müzikleriyle duygulara tercüman olur, sizi alıp uzaklara götürür. O zaman başlıkta da oldu gibi Eşref Bey türküsünün hikayesini yazalım.
Giresunlu olup da Eşref Bey türküsünü bilmeyen yoktur. En azından böyle düşünüyorum.
Eşref Bey türküsü “Giresun üstünde vapur bağrıyor / Eşref’in yarasını doktor sarıyor / Eşref’in annesi yanmış ağlıyor / Atma Hakkı atma pişman olursun / Gedikalizadelere anam hasım olursun” sözleriyle başlar.
(Selda Bağcan, “Gedikalizadelere anam hasım olursun kısmını Giresun Beyleri de rezil olursun” olarak söylemiştir.))
Peki kimdir bu Eşref Bey? Türküye neden konu olmuştur?
Eşref Bey 1905 yılında Giresun’un o zamanlarda Abdal ismiyle bilinen Piraziz ilçesinde dünyaya gözlerini açmıştır. Dönemin sayılı ve saygın ailelerinden Gedikalizadeler’e mensupmuş. Eşref Bey, kişilik olarak son derece yakışıklı, iyi giyinimli, cömert halk tarafından sevilen ve sayılan biriymiş. Giresun merkezde Camlı Sokak’ta (şimdi ki Fatih Caddesi) ağabeyi ile birlikte kendilerine ait fındık fabrikası işletirmiş.
1933 yıllarında bir yakının tavsiyesi ile fabrikasında muhasebeci olarak çalıştırmak üzere Hakkı isminde bir kişiyi yanına almış. Hakkı’ya fabrika da geniş yetkiler vermiş. Ancak bir süre sonra fabrika da çalışan kadın işçiler Hakkı’yı Eşref Bey’e şikayet etmişler. Hakkı’nın kendilerini rahatsız ettiğini, kendi çalıştıkları bölüme gelmemesini talep etmişler. Eşref Bey, Hakkı’ya kadın işçilerin bölümüne girmemesini sıkı sıkı tembih etmiş ancak kısa bir süre sonra Hakkı’nın yine o bölümde dolaştığını görerek kendisini oldukça sert bir şekilde uyarmış. Hakkı bunu gururuna yedirememiş ancak sesini de çıkarmamış.
İzleyen günlerde Giresun’da adet olduğu üzere Giresun limanından fındık yükleyerek sezonun ilk nakliyesini yapacak olan gemi seferi için tören düzenlenmiş. O yıl ilk seferi düzenlenen fındıklar, Eşref Bey’in fabrikasının ürünüymüş. Tören bittikten sonra Eşref Bey, Hakkı’yı da yanına alarak lokantada yemek yemiş. Ardından fabrikaya dönmüşler, ofiste sohbet esnasında Hakkı, Eşref Bey’e tabancasını çok beğendiğini ve görmek istediğini söylemiş. Eşref Bey’de tabancasını vermiş. Hakkı orada Eşref Bey’i kendi silahı ile vurmuş.
“Pazarsu dereleri bir ufak dere Eşref’i vurdular anam nafile yere Nafile nafile o da nafile Cenazemi koydular otomofile Giresun’da dostum var o da nafile”
Eşref Bey vurulduktan sonra son gücünü toplayıp Camlı Sokak’ta yer alan fabrikasından çıkmış ve oradan geçmekte olan otel sahibi Talat Bey’e “Hakkı beni vurdu Talat!” demiş. Hemen ardından çevredeki esnaf Eşref Bey’i hastaneye kaldırmış, ancak iki saat geçmeden Eşref Bey vefat etmiş. Hakkı büyük bir takip sonrası yakalanmış ve cezaevine götürülmüş.
“Atma Hakkı atma pişman olursun Giresun gençlerine anam düşman olursun Attığın kurşundan sen utanırsın”
Hakkı cezaevinde yatarken Eşref Bey’in en yakın arkadaşı ve akrabası olan Ahmet Ağa Gedikali, can dostum dediği Eşref Bey’in öcünü almak için çevresini kullanarak aynı cezaevine basit bir suçla girmiş ve keskinlettiği bir kaşığın sapını Hakkı’ya saplayarak öldürmek istemiş. Bu olaydan yara alarak kurtulan Hakkı, 2 ay yattıktan sonra Cumhuriyet’in kuruluşunun 10. yıl münasebetiyle çıkarılan af kanunundan yararlanarak serbest kalmış. Giresun’da artık yaşayamayacağını anlayan Hakkı izini kaybettirmiş. O günden sonra Hakkı Zaimoğlu’nun yaşamını İstanbul’da sürdürdüğü ve 80’li yıllarda hayatını kaybettiği belirtilir.
“Camlı sokak paketini atlayamadım Hakkı düşmanımmış anam anlayamadım”
Eşref Bey’in vefatından çok kısa bir sonra kendisini sevenlerin önce maniler şeklinde yazdığı ve söylediği dizeler, yine kısa bir süre sonra yakılan Eşref Bey Türküsü’ne dönüşmüş. Hikayenin günümüze ulaşmasını sağlayan kişi, Eşref Gedikali’nin ağabeyi Murat Gedikali’nin kızı 1927 doğumlu Ruhniyaz Karaibrahim’dir.
Bu türküyü kemençeyle ilk kez söyleyen kişi ise Bicoğlu Osman’dır. Bicoğlu Osman kimdir: https://giresunblog.com/picoglu-osman/
Girasun üstünde vapur bağrıyor Eşref'in yarasını doktor sarıyor Eşref'in annesi yanmış ağlıyor Atma Hakkı atma pişman olursun Girasun'un beylerine (aman) hasım olursun Bazarsu dereleri bir ufak dere Eşref'i vurdular (aman) nafile yere Nafile nafile o da nafile Cenazemi koydular otomofile Girasun'da yarim var o da nafile Atma Hakkı atma pişman olursun Girasun gençlerine (aman) düşman olursun (Gedigalezadelere (aman) düşman olursun) Attığın gurşundan sen utanırsın *** Giresun üstünde vapur bağırıyor Eşref'in yarasını doktor sarıyor Eşref'in annesi yanmış ağlıyor Atma Hakkı atma pişman olursun Gedikalizadelere anam hasım olursun Pazarsu dereleri bir ufak dere Eşref'i vurdular anam nafile yere Nafile nafile o da nafile Cenazemi koydular otomobile Giresun'da dostum var o da nafile Atma Hakkı atma pişman olursun Giresun gençlerine anam düşman olursun Attığın kurşundan sen utanırsın Camlı sokak paketini atlayamadım Hakkı düşmanımmış anam anlayamadım Atma Hakkı atma pişman olursun Giresun gençlerine anam hasım olursun Attığın mermiden sen utanırsın
